VN-Index：Chìa khóa để hiểu thị trường chứng khoán Việt Nam

Hành trình 24 năm của một chỉ số

Kể từ phiên giao dịch đầu tiên ngày 28/07/2000, VN-Index đã trở thành gương phản chiếu chân thực của nền kinh tế Việt Nam. Con chỉ số này không chỉ ghi lại những thăng trầm của thị trường, mà còn lưu giữ từng bước phát triển của nền tảng chứng khoán lớn nhất đất nước.

Năm 2006 khi Việt Nam gia nhập WTO, thị trường trải qua đợt tăng trưởng nóng. Một năm sau, VN-Index tăng gần 4 lần nhờ các chương trình kích cầu và IPO của các doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 đã kéo chỉ số này xuống tận đáy.

Sau khoảng thời gian phục hồi từ 2009, năm 2019 lại mang đến áp lực từ căng thẳng thương mại Mỹ - Trung. Tình huống thực sự đảo chiều khi COVID-19 xuất hiện: chỉ số giảm 31% vào đầu 2020, nhưng sau đó phục hồi mạnh mẽ nhờ chính sách hỗ trợ của chính phủ. Quý I/2022 là đỉnh cao với mức tăng 25,24%, nhưng từ giữa 2022 đến 7/2023, chu kỳ tăng lãi suất của Fed kéo chỉ số xuống. Năm 2023, VN-Index ghi nhận hiệu suất 15,78%, tương ứng với 13,36% của Dow Jones.

VN-Index là gì? Định nghĩa đơn giản nhất

VN-Index là chỉ số đại diện tổng thể cho thị trường chứng khoán Việt Nam, được tính toán dựa trên tổng giá trị vốn hóa của tất cả các công ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE).

Để dễ hình dung: nếu VN-Index đang ở mức 1.203 điểm như ngày 26/4/2024, điều đó có nghĩa giá trị thị trường đã tăng gấp 12,03 lần so với ngày khởi động 28/7/2000. Nó hoạt động tương tự như Dow Jones của Mỹ - một chứng chỉ toàn cảnh về sức khỏe của hệ thống tài chính và kinh tế.

Ngoài VN-Index, thị trường còn có HNX Index (sàn Hà Nội) và Upcom Index, nhưng HOSE vẫn là sàn lớn và đại diện nhất.

Công thức tính và ý nghĩa thực tiễn

VN-Index được tính theo phương pháp chỉ số giá bình quân Paasche, với công thức:

Index = (Tổng vốn hóa thị trường hiện tại / Tổng vốn hóa ngày gốc) × Điểm gốc

Phương trình này cho phép các nhà đầu tư nhanh chóng nắm bắt ba yếu tố then chốt:

1. Tâm lý nhà đầu tư: Khi VN-Index tăng, nó phản ánh sự lạc quan và dòng tiền chảy vào thị trường. Ngược lại, sự sụt giảm báo hiệu chán nản và rút vốn. Những biến động này là dấu hiệu sớm của sự thay đổi trong quyết định đầu tư.

2. Tình trạng kinh tế vĩ mô: Chỉ số này gián tiếp phản ánh các yếu tố như chính sách tài khóa, hiệu suất doanh nghiệp, mức lạm phát và triển vọng tăng trưởng. Nó có thể được xem như một công cụ dự báo sớm cho tình hình kinh tế tổng thể.

3. Hiệu suất tích lũy: So sánh VN-Index qua các thời kỳ cho thấy liệu thị trường có đang tạo ra giá trị hay không. Trong 12 năm từ đáy 2009, nó tăng hơn 550%, tương ứng mức tăng trung bình 45% mỗi năm.

So sánh: VN-Index và các chỉ số quốc tế

Khi đặt cạnh các chỉ số như S&P 500, Dow Jones hay Nasdaq, VN-Index cho thấy những khác biệt rõ ràng:

Về quy mô: Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn non trẻ so với những thị trường lâu đời tại Mỹ. Sức hút vốn ngoài tương đối hạn chế do rủi ro cao hơn, cơ chế giao dịch kém linh hoạt (như T+2), và những hạn chế trong việc mở rộng hoạt động của nhà đầu tư nước ngoài.

Về tốc độ phát triển: Tuy nhiên, nếu nhìn vào tốc độ tăng trưởng, VN-Index nổi bật giữa khu vực châu Á. Mức tăng 550% trong 12 năm vượt xa nhiều thị trường trưởng thành, làm cho Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội trong thị trường mới nổi.

Về độ an toàn: Thị trường Mỹ vẫn được đánh giá an toàn và đáng tin cậy hơn. Nhưng nếu bạn chấp nhận rủi ro cao hơn, VN-Index cung cấp cơ hội lợi suất cao hơn.

VN-Index vs VN 30: Có gì khác?

Hai chỉ số này thường bị nhầm lẫn, nhưng chúng có những điểm khác biệt cốt lõi:

Phạm vi: VN-Index bao gồm tất cả các công ty niêm yết trên HOSE, còn VN 30 chỉ theo dõi 30 công ty có vốn hóa lớn nhất.

Độ chính xác: Vì VN 30 chỉ theo dõi 30 công ty nhưng những công ty này chiếm hơn 80% tổng giá trị vốn hóa thị trường, nó phản ánh chính xác hơn biến động thị trường so với VN-Index (có thể bị các công ty vốn hóa nhỏ “làm phiền”).

Ứng dụng: VN 30 thường được dùng làm cơ sở để phát triển các sản phẩm quỹ đầu tư hoặc các công cụ phái sinh.

Cả hai đều quan trọng, nhưng VN-Index mang tính đại diện toàn thị trường hơn.

Top 10 công ty định hình VN-Index

Những tên tuổi lớn này chính là những “mũi nhọn” kéo động VN-Index:

Ngành tài chính (các ngân hàng) vẫn là trụ cột chính của VN-Index.

Cơ hội và thách thức của VN-Index hiện nay

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang ở giai đoạn “trưởng thành sớm”. Những giảm điểm trong năm 2022 (giảm 09 tháng liên tiếp xuống mức 960-980 điểm) không phải là dấu hiệu tồi tệ - đó thực chất là cơ hội cho nhà đầu tư dài hạn để “nhặt” những cổ phiếu chất lượng với giá hợp lý.

Những hạn chế cần biết:

• Phương pháp tính VN-Index chỉ dựa trên tổng vốn hóa mà chưa tính đến “free float” (cổ phiếu tự do giao dịch)
• Những cổ phiếu có tỷ trọng cao có thể “chi phối” chỉ số quá mức

Những điểm mạnh:

• Tốc độ tăng trưởng vượt trội so với các thị trường khác
• Sự tham gia ngày càng tăng của nhà đầu tư nước ngoài
• Nền kinh tế Việt Nam nằm trong top 20 đóng góp lớn nhất vào tăng trưởng GDP toàn cầu

Kết luận: VN-Index đáng để lưu tâm

Sau 24 năm hoạt động, VN-Index không chỉ là một con số trên màn hình. Nó là biểu tượng của một thị trường đang trưởng thành, của nền kinh tế đang tìm đường hội nhập sâu hơn với toàn cầu. Mặc dù vẫn còn những hạn chế, nhưng với mức tăng 550% trong 12 năm qua, VN-Index chứng tỏ rằng thị trường chứng khoán Việt Nam là một điểm đến đáng khám phá cho các nhà đầu tư cả nước lẫn quốc tế, miễn là họ hiểu rõ cơ chế hoạt động và sẵn sàng chờ đợi những cơ hội dài hạn.