Tiền pháp luật vs Tiền mã hóa: Cuộc chiến tiền tệ kéo dài hơn 1000 năm

Pháp tệ vì sao có giá trị? Nói thẳng ra chính là “Chứng thực tín dụng của chính phủ”

Tiền đô la, euro, nhân dân tệ trong túi bạn? Đó đều là tiền pháp định. Chúng không có sự hỗ trợ vật chất như vàng, bạc, giá trị của chúng hoàn toàn dựa vào uy tín và sức mạnh kinh tế của chính phủ phát hành. Chính phủ mạnh thì tiền mới có giá trị; chính phủ yếu đi thì tiền mất giá — đó chính là logic của tiền pháp định.

Quá trình hình thành và phát triển của tiền pháp định: Từ Trung Quốc đến toàn cầu

Thú vị là, tiền pháp định ban đầu do Trung Quốc phát minh. Vào thế kỷ 11, tỉnh Tứ Xuyên bắt đầu phát hành giấy tờ có giá, ban đầu còn có thể đổi lấy vàng bạc. Đến thế kỷ 13, Khubilai Khan nắm quyền, trực tiếp xây dựng hệ thống tiền pháp định hoàn chỉnh — kết quả thế nào? Các nhà sử học nói rằng điều này đã thúc đẩy sự suy yếu của đế quốc Mông Cổ vì việc phát hành quá nhiều dẫn đến lạm phát phi mã.

Ở châu Âu thế kỷ 17 cũng từng thử nghiệm, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Hà Lan đều có lần chơi tiền pháp định, kết quả là Thụy Điển cuối cùng đã từ bỏ. Đến thế kỷ 20, Mỹ chính thức bước vào:

• 1933: Chính phủ Roosevelt ngừng quy đổi đô la ra vàng
• 1972: Thời kỳ Nixon, Mỹ hoàn toàn bỏ chế độ bản vị vàng, toàn cầu theo chân

Từ đó, tiền pháp định trở thành hệ thống tiền tệ thống trị toàn cầu.

Bản vị vàng vs Tiền pháp định: Hai quy tắc chơi khác nhau

Hệ thống bản vị vàng: Chính phủ chỉ được phép in ra giấy tờ có giá tương ứng với dự trữ vàng, khả năng tạo tiền bị hạn chế nghiêm ngặt. Gặp khủng hoảng kinh tế? Xin lỗi, số lượng tiền bị giới hạn, không thể làm gì hơn.

Quyền lực siêu phàm của tiền pháp định: Chính phủ và ngân hàng trung ương có thể điều chỉnh cung tiền tùy ý, dùng các công cụ như QE (nới lỏng định lượng), hạ lãi suất để linh hoạt ứng phó với cú sốc kinh tế. Khủng hoảng tài chính 2008, đại dịch 2020, Fed chỉ cần một vài thao tác là tránh được sụp đổ kinh tế.

Nghe có vẻ tiền pháp định quá tiện lợi? Nhưng vấn đề là — không có sự ràng buộc vật chất, chính phủ dễ dàng phát hành quá nhiều, dẫn đến lạm phát hoặc siêu lạm phát (ví dụ Venezuela, Zimbabwe).

Ưu nhược điểm của tiền pháp định

Ưu điểm:

• Cung tiền không giới hạn, không lo thiếu hụt
• Chi phí in tiền thấp (không cần tích trữ vàng, kho bãi, an ninh)
• Thanh khoản toàn cầu cao, dễ giao dịch quốc tế
• Phản ứng linh hoạt trong các tình huống khủng hoảng

Nhược điểm:

• Không có sự hỗ trợ vật chất, giá trị hoàn toàn ảo tưởng
• Các quốc gia thử nghiệm tiền pháp định đều trải qua khủng hoảng tài chính
• Phát hành quá mức dẫn đến thảm họa (bạn đã nghe câu chuyện về Zimbabwe in 100 triệu tỷ đô để mua một quả trứng chưa?)

Vấn đề then chốt: Tiền pháp định vs Tiền mã hóa, ai là tương lai?

Điểm khác biệt cốt lõi: Tiền pháp định dựa vào “Niềm tin vào chính phủ”, còn tiền mã hóa dựa vào “Niềm tin vào mã code”.

Thực tế vs Lý tưởng

Mục đích ban đầu của tiền mã hóa không phải là lật đổ toàn bộ hệ thống tiền pháp định, mà là cung cấp một phương án thay thế. Bitcoin ra đời sau khủng hoảng tài chính 2008, người sáng lập muốn nói rằng: “Nhìn xem, chính phủ và ngân hàng trung ương không đáng tin cậy, chúng ta xây dựng một mạng lưới tài chính P2P.”

Nhưng thực tế, thị trường tiền mã hóa còn quá biến động (chính sách một câu, giá coin giảm 50%), chưa đủ trưởng thành để hoàn toàn thay thế tiền pháp định. Tương lai? Có thể là sự tồn tại song song: tiền pháp định dùng cho giao dịch hàng ngày, còn tiền mã hóa dùng cho chuyển tiền xuyên biên giới, phòng hộ rủi ro, lưu trữ giá trị.

Thật lòng mà nói: Hơn 1000 năm lịch sử của tiền pháp định cho thấy, hệ thống tiền tệ tập trung quyền lực luôn gặp rắc rối. Có lẽ đó là lý do nhiều người bắt đầu quan tâm đến blockchain — không phải để làm giàu nhanh chóng, mà để hướng tới một hệ thống tài chính minh bạch hơn, ít bị thao túng hơn.