Kỳ nghỉ lễ Quốc khánh và cuộc chơi cảm xúc trong giới tiền mã hóa: Sau những đợt tăng giảm mạnh của Meme coin, cảm xúc đang dần trở thành loại tiền tệ mới

Kỳ nghỉ Quốc khánh, thị trường chứng khoán A nghỉ giao dịch. Trong khi nhà đầu tư chen chúc tại các điểm du lịch, thế giới tiền mã hóa đang diễn ra một vở kịch còn hấp dẫn hơn.

Trong hệ sinh thái của một sàn giao dịch hàng đầu, vài đồng Meme không mấy tên tuổi đã tăng giá trị hàng chục lần chỉ trong vài ngày — Meme4, PALU, và còn có thứ gọi là “XX人生”. Nghe có vẻ như trò đùa, nhưng lại khiến một số nhà chơi sớm đã lãi hàng trăm nghìn đô la Mỹ trong tài khoản.

Trong cộng đồng tiền mã hóa khu vực Trung Hoa, mọi thứ đều sôi sục, các influencer trên Twitter vui mừng như vừa phát hiện ra mỏ vàng mới.

Nhưng chẳng bao lâu sau.

Từ ngày 9 tháng 10, các đồng này bắt đầu rơi tự do. Có đồng giảm tới 95% trong ngày, hàng chục vạn nhà giao dịch bị thanh lý, tổng số tiền mất đi lên tới 6,21 tỷ USD.

Từ giàu có trong chớp mắt thành mất sạch trong chớp mắt. Cảnh tượng này, tôi đã từng thấy ở Wall Street và Lujiazui.

Bóng dáng của GameStop

Cảm thấy kỳ diệu? Hãy nhớ lại GameStop năm 2021.

Các nhà đầu tư nhỏ lẻ trên Reddit đồng lòng đẩy giá của một cửa hàng game sắp phá sản lên trời, khiến các quỹ short lỗ nặng. Chủ tịch SEC Mỹ nói đây là “bước ngoặt của tài chính hành vi” — giá cả điên rồ không sao, miễn là giao dịch thật và thông tin minh bạch, đó vẫn là một phần của thị trường.

Logic của Mỹ rất đơn giản: để xảy ra bong bóng, vì bong bóng thúc đẩy sự tiến hóa của thị trường.

Nếu đợt meme coin này xảy ra trên Nasdaq, thị trường Wall Street sẽ tạo ra “ETF cổ phiếu Meme”, lượng hóa sự nóng của mạng xã hội thành các yếu tố đầu tư; tờ Wall Street Journal sẽ viết bài ca ngợi “Chiến thắng của chủ nghĩa tư bản nhỏ lẻ”; SEC sẽ bắt đầu nghiên cứu, cuối cùng có thể kết luận: đây không phải lừa đảo, mà là phản ứng tập thể của cảm xúc cộng hưởng qua thuật toán và mạng xã hội.

Còn ở trong nước thì sao?

Nếu “XX人生” xuất hiện trên sàn giao dịch Thượng Hải hoặc Thâm Quyến, cơ quan quản lý sẽ lập tức cảnh báo rủi ro, truyền thông kêu gọi đầu tư có trách nhiệm, toàn bộ sự kiện sẽ được xem như “biến động đầu cơ”, trở thành bài học về đầu tư.

Đây chính là sự khác biệt trong triết lý thị trường. Một bên là “để thị trường thử nghiệm”, một bên là “ổn định là trên hết”. Sự náo nhiệt có thể có, nhưng phải có trật tự; đổi mới được hoan nghênh, rủi ro tự gánh.

Quy tắc của vùng đất không chủ

Nhưng Meme coin lại sống trong thế giới thứ ba.

Thị trường tiền mã hóa không bị SEC quản lý, cũng không bị Ủy ban Chứng khoán kiểm soát. Đây là một vùng đất không chủ, nơi các mã code, thanh khoản và câu chuyện tự phát hình thành một phòng thí nghiệm tài chính xám.

Ở đây, cơ chế đầu cơ xã hội kiểu Mỹ ( virus thông tin lan truyền nhanh + động lực tập thể ) và tâm lý giàu có kiểu phương Đông ( cộng đồng đồng thuận + ước mơ giàu có đột ngột ) kết hợp kỳ quái.

Sàn giao dịch không còn là nền tảng trung lập, mà trở thành máy tạo câu chuyện; KOL không còn là người quan sát, mà là bộ khuếch đại giá; nhà đầu tư nhỏ lẻ trong vòng lặp của thuật toán và sự đồng thuận tự vui tự chơi, đồng thời tự tiêu hao chính mình.

Điều thay đổi cốt lõi nhất là gì?

Giá không còn do dòng tiền thực quyết định, mà do tốc độ câu chuyện và mật độ đồng thuận quyết định.

Chúng ta đang chứng kiến sự ra đời của “vốn cảm xúc” — không có báo cáo tài chính, chỉ còn các biểu tượng văn hóa; không có nền tảng cơ bản, chỉ còn đường cong đồng thuận; không theo đuổi lợi nhuận lý trí, mà chỉ hướng đến giải phóng cảm xúc.

Đây là một dạng hình thái vốn mới hoàn toàn.

Thuật toán thất bại, cảm xúc trở thành tiền tệ

Dữ liệu thật khắc nghiệt: trong chín tháng đầu năm 2025, 90% các đồng Meme hàng đầu đã mất giá trị; trong quý hai, 65% các đồng mới ra mắt đã giảm hơn 90% trong vòng nửa năm.

Có giống như cơn sốt vàng trong thời đại số không? Phần lớn những người đi tìm vàng đều trắng tay, chỉ có người bán xẻng là kiếm lời không ít.

Nhưng chính vấn đề nằm ở chỗ này: khi tiền tệ bắt đầu kể chuyện, logic nền tảng của tài chính toàn cầu đang bị thay đổi.

Trong thị trường truyền thống, giá phản ánh giá trị.

Trong thị trường tiền mã hóa, giá tạo ra giá trị.

Đây vừa là biểu hiện cực đoan của phi tập trung, vừa có thể là giới hạn của việc phi trách nhiệm. Khi câu chuyện thay thế dòng tiền, cảm xúc trở thành tài sản, chúng ta đều là chuột bạch của cuộc thí nghiệm này.

Ngã rẽ tại ngã tư

Ngành Web3 đang đứng trước ngã ba đường.

Liệu có tiếp tục đắm chìm trong “chủ nghĩa cảm xúc” trong cơn cuồng nhiệt ngắn hạn?

Hay chuyển hướng sang “hệ sinh thái dựa trên giá trị” để xây dựng dài hạn?

Lối thoát thực sự có thể nằm ở: quản trị cộng đồng minh bạch hơn, khung pháp lý hợp lý hơn, giáo dục nhà đầu tư vững chắc hơn. Chỉ có như vậy, công nghệ phi tập trung mới thực sự thúc đẩy công bằng tài chính, chứ không trở thành công cụ cắt cổ.

Lần tới khi thấy một influencer hét lớn về “đồng coin nhân tỷ lần”, hãy tự hỏi bản thân:

Tôi đang tham gia đổi mới tài chính, hay đang trả tiền cho việc tự do tài chính của người khác?

Khi tiền bắt đầu kể chuyện, điều bạn cần nhất không phải là FOMO, mà là khả năng bình tĩnh suy nghĩ lại.