Quyền Chọn (Option) Là Gì? Hướng Dẫn Chi Tiết Cho Người Mới Bắt Đầu

Option là gì? Khái niệm cơ bản về quyền chọn

Quyền chọn (Option) là một hợp đồng phái sinh cho phép chủ sở hữu có quyền – nhưng không bắt buộc – mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở tại mức giá xác định trước, đúng hoặc trước ngày hết hạn của hợp đồng.

Để hiểu rõ hơn, hãy tưởng tượng bạn dự đoán Bitcoin sẽ tăng giá trong tương lai. Thay vì phải mua Bitcoin trực tiếp với số tiền lớn, bạn có thể mua một hợp đồng quyền chọn mua Bitcoin ở mức giá 28.000 USD. Nếu giá thực tế tăng lên 35.000 USD khi hết hạn, bạn sẽ lãi lớn. Nhưng nếu giá rơi xuống 20.000 USD, bạn chỉ mất khoản phí ban đầu mà không bị lỗ thêm.

Điểm khác biệt giữa Option và Futures

Một câu hỏi phổ biến là sự khác biệt giữa quyền chọn (Option) và hợp đồng tương lai (Futures). Điểm chính là:

• Option: Người mua có quyền nhưng không bắt buộc phải thực hiện giao dịch
• Futures: Người nắm giữ vị thế có nghĩa vụ mua hoặc bán tài sản theo giá hợp đồng khi hết hạn

Ba lợi ích chính của Option

1. Tiếp cận tài sản mà không cần sở hữu Option là công cụ phái sinh cho phép bạn kiếm lợi từ biến động giá của Bitcoin, Ethereum hoặc các tài sản khác mà không cần mua và lưu trữ chúng. Bạn chỉ cần thanh toán một khoản phí nhỏ (gọi là Premium).

2. Sức mạnh của đòn bẩy tài chính Với 1.000 USD, bạn có thể kiếm lợi từ vị thế tương đương với 100.000 USD nếu sử dụng đòn bẩy 1:100. Điều này cho phép giao dịch với vốn nhỏ hơn, nhưng rủi ro cũng lớn hơn tương ứng.

3. Kiếm lợi trong thị trường giảm giá Không giống giao dịch truyền thống (mua rồi chờ tăng giá), bạn có thể kiếm lợi khi giá tài sản giảm bằng cách mua quyền chọn bán (Put option).

Các thành phần cấu thành một hợp đồng Option

Ngày hết hạn (Expiration Date) Đây là ngày cuối cùng bạn có thể thực hiện quyền của mình. Sau ngày này, hợp đồng sẽ không còn giá trị nữa nếu bạn không thực hiện.

Mức giá thực hiện (Strike Price) Là mức giá cố định mà bạn có quyền mua hoặc bán tài sản. Giá này không thay đổi trong suốt thời gian hợp đồng có hiệu lực, bất kể giá thị trường biến động thế nào.

Phí bảo hiểm (Premium) Số tiền bạn phải trả để mua quyền chọn. Nếu bạn quyết định không thực hiện quyền, khoản phí này sẽ không được hoàn lại – nó coi như chi phí giao dịch.

Quy mô hợp đồng (Contract Size) Số lượng tài sản cơ sở mà một hợp đồng Option đại diện. Thông thường con số này được cố định sẵn cho mỗi loại tài sản.

Call Option và Put Option: Hai loại quyền chọn cơ bản

Call Option – Quyền chọn mua

Call Option cung cấp quyền mua tài sản ở mức giá xác định. Bạn mua Call khi dự đoán giá sẽ tăng.

Ví dụ: Giá Bitcoin hiện tại là 27.800 USD, bạn mua Call option với strike price 30.000 USD. Nếu giá tăng lên 35.000 USD khi hết hạn, bạn có thể mua với giá 30.000 USD và bán ngay lập tức để lãi 5.000 USD (trừ phí Premium). Nếu giá chỉ tăng lên 28.000 USD hoặc thậm chí giảm, bạn sẽ không thực hiện quyền và mất khoản Premium.

Rủi ro và lợi nhuận của Call Option:

• Lỗ tối đa: Bằng khoản phí Premium đã trả
• Lợi nhuận: Có thể không giới hạn

Ba trạng thái của Call Option:

• In The Money (ITM): Giá thực hiện < Giá thị trường hiện tại → Lãi nếu thực hiện
• At The Money (ATM): Giá thực hiện ≈ Giá thị trường (gần bằng) → Gây lỗ bằng Premium
• Out Of The Money (OTM): Giá thực hiện > Giá thị trường hiện tại → Không có lợi nếu thực hiện

Put Option – Quyền chọn bán

Put Option cung cấp quyền bán tài sản ở mức giá xác định. Bạn mua Put khi dự đoán giá sẽ giảm.

Ví dụ: Giá Bitcoin hiện tại là 27.800 USD, bạn mua Put option với strike price 25.000 USD. Nếu giá rơi xuống 20.000 USD khi hết hạn, bạn có thể bán với giá 25.000 USD – tức là bạn bảo vệ được mức giá và lãi lớn. Nhưng nếu giá tăng lên 32.000 USD, bạn sẽ không thực hiện quyền.

Rủi ro và lợi nhuận của Put Option:

• Lỗ tối đa: Bằng khoản phí Premium đã trả
• Lợi nhuận: Có thể không giới hạn

Ba trạng thái của Put Option:

• In The Money (ITM): Giá thực hiện > Giá thị trường hiện tại → Lãi nếu thực hiện
• At The Money (ATM): Giá thực hiện ≈ Giá thị trường (gần bằng) → Gây lỗ bằng Premium
• Out Of The Money (OTM): Giá thực hiện < Giá thị trường hiện tại → Không có lợi nếu thực hiện

Bảng so sánh Call Option vs Put Option

Các chiến lược giao dịch Option cơ bản

Covered Call Strategy Bạn sở hữu Bitcoin và đồng thời bán Call option để tạo thêm thu nhập. Nếu giá Bitcoin không vượt quá strike price khi hết hạn, bạn giữ Bitcoin và nhận phí. Nếu vượt quá, bạn phải bán Bitcoin với giá strike price – tức là bạn “đóng nắp” lợi nhuận ở mức đó.

Long Put Strategy Bạn mua Put option khi dự đoán giá sẽ giảm. Nếu giá rơi xuống đáng kể, lợi nhuận có thể gấp bội so với khoản đầu tư ban đầu. Rủi ro được giới hạn ở mức phí Premium.

Married Put Strategy Bạn sở hữu Bitcoin và đồng thời mua Put option như “bảo hiểm”. Nếu giá Bitcoin tăng, bạn lãi từ Bitcoin. Nếu giá giảm, Put option sẽ bù đắp phần lỗ. Đây là chiến lược bảo vệ danh mục đầu tư.

Ưu điểm khi giao dịch Option

• Tăng cơ hội kiếm lợi: Bạn có thể lãi trong cả thị trường tăng và thị trường giảm
• Bảo hiểm rủi ro: Rủi ro được xác định trước (tối đa = Premium), phù hợp cho việc phòng chống rủi ro
• Hiệu quả vốn: Đòn bẩy cho phép kiếm lợi lớn với vốn nhỏ
• Linh hoạt chiến lược: Có nhiều cách kết hợp Call/Put để tạo vị thế phù hợp với mục tiêu
• Không phải sở hữu tài sản: Giao dịch một cách gián tiếp mà không cần lưu trữ Bitcoin hay Ethereum

Nhược điểm khi giao dịch Option

• Phức tạp hơn: Có nhiều khái niệm kỹ thuật và quy tắc liên quan, không phù hợp với người mới hoàn toàn
• Chi phí cao: Yêu cầu ký quỹ và phí giao dịch thường cao hơn so với giao dịch tương lai hoặc chứng khoán
• Rủi ro cho bên bán: Người bán Option có thể chịu lỗ không giới hạn nếu thị trường biến động mạnh
• Margin call: Nếu tài khoản không đủ ký quỹ, sàn giao dịch có thể thanh lý vị thế của bạn
• Rủi ro sàn giao dịch: Các sự cố như sụp đổ sàn có thể gây mất vốn (ví dụ như các vụ thanh lý ký quỹ hàng loạt đã xảy ra trong ngành)

Tình hình pháp lý giao dịch Option tại Việt Nam

Tại Việt Nam, Option chưa có quy định riêng rõ ràng. Tuy nhiên, giao dịch Option vẫn được thực hiện theo Nghị định 158/2020/NĐ-CP về chứng khoán phái sinh. Hiện tại, Option chỉ được giao dịch qua hình thức OTC (over-the-counter) và chủ yếu phục vụ các tổ chức kinh doanh lớn.

Sản phẩm phái sinh đầu tiên trên thị trường chứng khoán chính thức của Việt Nam là hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30. Theo thống kê đến hết tháng 11/2022, số lượng tài khoản giao dịch phái sinh đạt hơn 1,15 triệu, với khối lượng giao dịch trung bình Hợp đồng tương lai VN30 tăng từ 10.954 hợp đồng/phiên (năm 2017) lên gần 250.000 hợp đồng/phiên (11 tháng đầu năm 2022).

Trong tương lai, thị trường chứng khoán Việt Nam có thể mở rộng thêm các sản phẩm phái sinh khác như Option trên cổ phiếu và chỉ số.

Nơi giao dịch Option

Vì thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ cho phép giao dịch hợp đồng tương lai trên VN30, nếu muốn giao dịch Option, nhà đầu tư có thể tìm đến các nền tảng quốc tế hỗ trợ sản phẩm này.

Tiêu chí chọn nền tảng giao dịch:

• Được quản lý bởi các tổ chức tài chính quốc tế uy tín
• Cung cấp công cụ quản lý rủi ro và bảo vệ số dư âm
• Dịch vụ khách hàng hỗ trợ tốt
• Nền tảng thân thiện, hỗ trợ nhiều thiết bị
• Tỷ lệ đòn bẩy linh hoạt và phí giao dịch cạnh tranh

Hướng dẫn bắt đầu giao dịch Option

Trước tiên, bạn cần hiểu rõ rằng giao dịch Option khác với mua Bitcoin hay chứng khoán truyền thống. Khi bạn mua Bitcoin giá thấp và bán giá cao, lãi suất của bạn phụ thuộc vào chênh lệch giá. Nhưng với Option, bạn có cơ hội kiếm lợi ngay cả khi giá tài sản không tăng theo cách bạn dự đoán.

Bước 1: Học kỹ lưỡng Trước khi bắt đầu, hãy dành thời gian học các khái niệm cơ bản, các loại Option, chiến lược giao dịch, và cách quản lý rủi ro.

Bước 2: Bắt đầu với quy mô nhỏ Khi sẵn sàng, đừng vội đầu tư lớn. Hãy bắt đầu với những hợp đồng nhỏ để lấy kinh nghiệm.

Bước 3: Chọn một tài sản quen thuộc Nên tập trung vào một tài sản mà bạn hiểu rõ (ví dụ Bitcoin hoặc Ethereum) trước khi mở rộng.

Bước 4: Lập chiến lược rõ ràng Xác định mục tiêu lợi nhuận, mức lỗ chịu đựng, và tuân thủ chiến lược đó một cách nhất quán.

Bước 5: Quản lý rủi ro Không bao giờ đặt cược tất cả vào một hợp đồng. Chia nhỏ vốn, sử dụng stop-loss, và giữ một phần tiền dự phòng cho margin call.

Kết luận

Giao dịch Option mở ra nhiều cơ hội kiếm lợi mới bên cạnh các cách đầu tư truyền thống. Tuy nhiên, đây là một công cụ phức tạp và có rủi ro. Không phải ai cũng phù hợp với giao dịch Option – bạn cần có kiến thức vững chắc, kỷ luật giao dịch cao, và sẵn sàng chấp nhận rủi ro.

Hãy nhớ: khoản lợi nhuận cao luôn đi kèm với rủi ro cao tương ứng. Trước khi bước vào thế giới Option, hãy chắc chắn rằng bạn hiểu rõ những gì bạn đang làm.