Düzenli para birimi döviz yeni altyapısı oluşturmak, Numo, Mento ve ViFi'nin üç büyük yenilikçi yolunu açıklamak

Yazar: moyed, kripto analisti

Çeviri: Felix, PANews

Döviz uzun süredir küresel ticaretin gizli altyapısı olmuştur, ancak inşası finans alanındaki diğer tüm yönlerden geride kalmıştır. Stabilcoinler bu durumu değiştirmektedir. Parayı programlanabilir, kimliği gizli varlıklara dönüştürerek, bunların blokzincir üzerinde anında transfer edilmesini sağlarlar. Bu sayede döviz işlemleri doğrudan zincir üzerinde gerçekleştirilebilir, bankalar veya ödeme ağları aracılığıyla geçiş yapmaya gerek kalmaz.

Bu dönüşüm, stabilcoinler kullanılarak fiyatlandırılan para birimleri veya stabilcoinler ile yerel fiat para birimleri arasında değer değişimini sağlayan stabilcoin döviz işlerini doğurmaktadır. Geleneksel dövizler, aracılık yapan bankalar ve piyasa yapıcı kurumlara bağlıyken, stabilcoin dövizleri zincir üzerinde yerel olarak doğrudan gerçekleştirilebilir; cüzdanı olan herkes katılabilir.

Bu makale, bu yeni döviz mimarisinin neden önemli olduğunu, piyasa durumunun nasıl olduğunu ve Numo, Mento ile Virtual Finance gibi üç projenin geleceği nasıl şekillendirdiğini inceleyecektir.

Stabilcoin Döviz İşlemlerinin Önemi

Döviz, mevcut en büyük finansal sistemlerden biridir; Uluslararası Ödemeler Bankası’na göre günlük işlem hacmi 7 trilyon doların üzerindedir. Ancak, altyapısı hâlâ dağınık ve verimsizdir. Stabilcoinler, sınırları aşan bir alternatif sunar: 7/24 para birimi takası, aylık milyarlarca dolar transferi desteklenmekte ve dolaşımdaki arz 200 milyar doların üzerindedir.

Bu hızlı büyüme, bir piyasa boşluğunu ortaya koymaktadır. Neredeyse tüm fiat destekli stabilcoinler dolar ile ilişkilidir; Cumberland Research (2023) verilerine göre, arzın %99’unu aşan bu stabilcoinler arasında EURC, JPYC veya BRLC gibi dolar dışı seçenekler ise nadirdir. Bu durum, dolar odaklı riskleri artırmakta ve yerel para birimlerine erişimi sınırlamaktadır. Cointelegraph (2024) ise, dolar dışı para birimlerinin arzını genişletmenin küresel benimsemede hayati önemde olduğunu vurgulamaktadır.

Stabilcoinler, bu piyasa boşluğunu doldurarak, stabilcoinleri statik bir değer deposu olmaktan çıkarıp, zincir üzerinde anlık dönüşüm, takas ve risk yönetimi yapabilen, birbirleriyle uyumlu bir para ağı haline getirir. Bu sayede, stabilcoinlerin gerçek anlamda evrensel bir takas katmanı olma taahhüdü yerine getirilmektedir.

Stabilcoin Döviz Durumu

Piyasa ve Altyapı

Zincir üzeri döviz faaliyetleri işlem hacmi ve verimlilik açısından önemli ölçüde büyümektedir. Robert Leifke’ye göre, sadece Ethereum 2024’te yaklaşık 1.4 milyar dolar döviz işlemi gerçekleştirmiştir. Uniswap V3 üzerindeki EURC/USDC işlem çifti için gömülü fiyat farkı yaklaşık 6 baz puan (bps) olup, 1000 dolar işlemde bu fark, Wise gibi perakende aracı kurumlarının genellikle aldığı yaklaşık 60 baz puanlık farkın onda biri seviyesindedir. Base gibi daha hızlı L2 ağlarda bu fark 1 baz puanın altına inmiş, bankalararası işlem verim seviyesine yaklaşmıştır.

Bu veriler, büyük stabilcoin işlem çiftlerinin artık darboğaz olmadığını göstermektedir. Zincir üzeri likidite güçlenmiş, işlem maliyetleri önemli ölçüde azalmış ve fiyatlar geleneksel piyasalara yakın seyretmektedir. Uniswap Labs’in (2024) yaptığı araştırmaya göre, geleneksel ödeme sistemlerine kıyasla, zincir üzeri döviz işlemleri uluslararası ödemelerde maliyetleri %80’e varan oranlarda azaltabilir.

Ancak, devam eden zorluklar, fiat para ile stabilcoinler arasındaki dönüşüm aşamasında ortaya çıkmaktadır; yani bankacılık sistemi ile blokzincir arasındaki giriş-çıkış kanalları. MoonPay, Ramp ve Transak gibi sağlayıcılar her işlemde %100 ila %450 arasında ücret almaktadır; bu maliyetler, zincir üzeri işlemlerin verimliliğini engellemektedir.

Yeni ortaya çıkan çözümlerden biri, bankaların tokenleştirilmiş mevduat ihraç etmesi, genellikle depozito tokenleri olarak adlandırılır. Bu, düzenlenmiş, tamamen bilanço destekli dijital borçlanma aracıdır. Uluslararası Ödemeler Bankası Yenilik Merkezi (2023), bu araçların, bankaların altyapısını doğrudan blokzincir ağıyla entegre ederek, token oluşturma, geri alma ve takas süreçlerini basitleştirebileceğini öne sürmektedir. Bu, maliyetli giriş-çıkış işlemlerini ortadan kaldırarak, fiat para transferlerinin zincir üzeri işlemler gibi nihai ve şeffaf hale gelmesini sağlar.

Aşağı Akışa Geçiş

Daha derin yapısal değişiklikler, teknik seviyeden çok, döviz işlemlerinin gerçekleştiği yerle ilgilidir. Geleneksel olarak, para birimi değişimi, havale kaynak noktalarında gerçekleşir: havale şirketleri veya bankalar, fonlar sınır ötesine geçmeden önce dolarları yerel para birimlerine çevirir. Stabilcoinler ise bu modeli altüst eder; kullanıcılar doğrudan dolar cinsinden değer gönderebilir, alıcı ise ne zaman ve nasıl çevireceğine kendisi karar verir.

Chuk ve Etherfuse CEO’su Dave Taylor’ın belirttiği gibi, bu dönüşüm, “döviz işlemlerini” bankalar ve havale şirketlerinden, cüzdanlar, havale platformları ve yerel işletmelere kaydırır. Artık dönüşüm, varış noktasında yapılmakta; burada likidite daha fazladır, spreadler daha küçüktür ve döviz, toptan bankacılık hizmetlerinden tüketici odaklı hizmetlere dönüşmektedir. Alıcı, zaman ve kur konusunda daha esnek seçim yapabilir; işletmeler, daha düşük maliyetli yerel likiditeye ulaşabilir; cüzdanlar ise, finansal aracılık kurumlarına ait olan kar marjını yakalar.

Bu model, Arjantin gibi yüksek enflasyonlu piyasalarda kendini göstermiştir; bireyler ve işletmeler, stabilcoinleri operasyon sermayesi olarak tutmakta, ihtiyaç duyduklarında yerel para birimine çevirmektedir. Aslında, döviz, dijital cüzdanlar ve yeni bankaların alt katmanında, piyasa odaklı bir şekilde, kontrol ve kazançlar finansal aracılık kurumlarından kullanıcı ve son tüketiciye yeniden dağıtılmaktadır; bu, stabilcoin döviz çağının ticari modelinde büyük bir dönüşümdür.

Stabilcoin Döviz Geleceğini İnşa Eden Projeler

Yeni projeler, zincir üzeri para birimi dönüşümünün nasıl çalıştığını yeniden düşünmektedir. Bu ekipler, geleneksel döviz platformlarını kopyalamak yerine, dönüşüm, fiyatlandırma ve risk yönetimini doğrudan blokzincir altyapısına entegre eden mekanizmalar tasarlamaktadır. Bunlar arasında, Numo, Mento ve ViFi Labs, farklı ama tamamlayıcı yaklaşımlarla öne çıkmakta ve stabilcoin dövizlerinin geniş çapta işlemesini amaçlamaktadır.

Numo: Yeni Para Birimleri İçin Vadeli İşlem Piyasası Kurmak

Numo, küresel finans sektöründe uzun süredir var olan bir boşluğu hedeflemektedir: gelişmekte olan piyasalardaki KOBİ’ler, uygun maliyetli döviz riskten korunma hizmetlerine ulaşmakta güçlük çekmektedir. Geleneksel vadeli piyasalar, çoğunlukla dolar/euro veya dolar/yeni gibi ana para birimlerine odaklanırken, gelişmekte olan para birimlerinin riskten korunma maliyetleri ya yüksek ya da hiç bulunmamaktadır. Dolar cinsinden gelir elde eden ancak yerel para birimiyle ödemeleri yapan şirketler, döviz kurundaki dalgalanmalara karşı oldukça hassastır.

Numo, zincir üzerinde belirli para birimlerinin sıfıryatlı tahvil eğrilerini temsil eden ve zamanla değeri değişen bu eğrileri kodlayan, YieldSpace AMM tabanlı döviz vadeli sözleşmeleri geliştirdi. Her Numo havuzu, belirli bir para biriminin sıfıryatlı tahvil eğrisini temsil eder; bu eğriler, mevcut değer ile gelecekteki değer arasındaki ilişkiyi zaman içinde yansıtır. İki havuz, örneğin dolar ve Kenya şilini havuzları, indirim faktörü oranlarının oranı sayesinde, gizli vadeli döviz kuru belirler. İşlem yapanlar likidite sağlayıp çektiğinde, eğriler dinamik olarak güncellenir ve gerçek zamanlı, algoritmik bir vadeli piyasa oluşur. Bu tasarım, geleneksel kredi limitleri, piyasa yapıcılar veya oracle’lar olmadan çalışır.

Vadeli fiyatlandırmayı şeffaf ve izin gerektirmeden yaparak, Numo gelişmekte olan piyasalardaki şirketlerin zincir üzerinde likiditeyi kullanarak gelecekteki döviz kurlarını doğrudan kilitlemesine imkan tanır. Bu, daha önce sadece bankalararası müşterilere hizmet veren bir sistemi, küresel halka açık bir koruma protokolüne dönüştürür.

Mento: Stabilcoin Döviz İşlemlerini Gerçek Dünya Döviz Kurlarıyla Bağlantılandırmak

Mento, stabilcoin döviz sorununu farklı bir açıdan ele alır; fiyat istikrarını sağlamak yerine, piyasayı oluşturmadan, fiyatlandırmadan ziyade, fiyatı sabit tutmayı amaçlar. Çok sayıda para birimi destekleyen stabilcoinler arasında bile, dönüşüm sırasında slippage, sınırlı likidite ve fiyat uyumsuzlukları sıkça görülür. Uniswap gibi geleneksel AMM’ler, fiyatlandırma eğrisi formüllerine dayanır; bu formüller, yüksek volatiliteye sahip varlıklar için uygundur, ancak değerlerini korumak isteyen taraflar söz konusu olduğunda, verimlilik düşer.

Mento, sabit fiyatlı market yapıcılar (FPMM) kullanarak bu sorunu çözer; bu market yapıcılar, oracle’lar tarafından belirlenen orta fiyatı temel alır ve çok küçük farklar ile işlem yapar. FPMM’ler, fiyatlandırma eğrisi yerine, güvenilir dış döviz oracle’larından alınan sabit döviz kuru ile her havuzda çalışır ve küçük ücret aralıklarıyla hafif dalgalanmalara karşı dayanıklıdır. Envanter belirli bir yönde aşırı kayarsa, Mento hızlı yeniden dengeleme (flash rebalancing) tetikler; dış kaynaklardan (rezervler, teminatlı borç pozisyonları veya üçüncü taraf ihraççılar) likidite alır ve anında denge sağlar. Bu yapı, zincir üzeri bir para basım otoritesi gibi çalışır; örneğin, cUSD ↔ cEUR veya cCOP ↔ cUSD gibi işlemler, gerçek döviz kurlarıyla sıkı şekilde ilişkilidir.

Bu model, stabilcoinler arasında öngörülebilir ve düşük maliyetli dönüşümleri mümkün kılar; bu, kesinlik arayan, görece spekülatif olmayan ödemeler, ödeme işlemcileri ve DeFi protokolleri için idealdir. Aynı zamanda, zincir üzeri döviz işlemlerinin, kurumsal seviyeye yakın bir sıkılıkta, tamamen şeffaf ve bileşenli olmasını sağlar; böylece, blokzincir, güvenilir çoklu para birimli dijital para takas katmanı haline gelir.

ViFi Labs: Zincir Üzerinde Gerçek Döviz Dinamiklerini Taklit Etmek

ViFi Labs ise daha sentetik bir yaklaşım benimser. Mento gibi, stabilcoinleri dış oracle’lar ile sabitlenmiş döviz kurlarına bağlamaktansa, doğrudan zincir üzerinde döviz piyasalarının dinamiklerini simüle eder. Bu piyasalarda, dolar erişimi sınırlı olup, gerçek para talebi arzı aşar. Bu nedenle, ViFi, sermaye kontrolü veya paralel döviz kurlarıyla karşı karşıya kalan ekonomiler için özellikle önemlidir.

ViFi’nin temel mekanizması, VARQ (Sanal Erişim Tahsisatı) teknolojisidir; bu, dolar stabilcoinlerini, esnek ve tamamen teminatlı bir döviz sistemi haline getirir. Kullanıcılar USDC yatırdığında, vUSD’ye dönüştürülür; bu, diğer para birimlerine maruz kalmak için teminat görevi görür. Bu temel üzerine, vUSD iki türe ayrılır: vFiat, dış para birimlerinin değerini izler; vRQT ise, sahiplerine resmi kurla dolar geri alma hakkı sağlar. Kullanıcılar, vFiat’ı, sentetik pesos veya euro gibi görebilir; vRQT ise, resmi kurla dolar geri alma sigortasıdır.

ViFi’nin sanal borsası (VEX), bu bileşenleri tek bir piyasada bütünleştirir; kullanıcılar burada vUSD, vFiat ve vRQT arasında serbestçe işlem yapabilir. Fiyatlar arz-talep ile belirlenir; dolar arzı sıkıştığında, vRQT’nin değeri artar; tıpkı gerçek döviz piyasasında arz kıtlığı yaşandığında, arbitrajçılar, oracle ve piyasa fiyatları arasındaki farktan kar eder ve fiyatlar normale döner.

Bu tasarım, her sentetik pozisyonun dolar karşılığında tam teminat altında olmasını sağlar; aynı zamanda, gerçek döviz baskılarının zincir üzerinde doğal olarak ortaya çıkmasını mümkün kılar. Böylece, ViFi, güvenilir bir model sunar; stabilcoin sistemlerinin, sınırlı döviz sistemlerini simüle edip, nihayetinde yerini alabileceğini gösterir; kullanıcılar ve kurumlar için şeffaf ve teminatlı bir sistemi temsil eder.

Evrensel Takas Katmanına Doğru

Stabilcoin döviz işlemleri, küresel dijital finansin temel taşlarından haline gelmektedir. Zincir üzeri spreadler daralmakta, fiat para dönüşüm kanalları iyileşmekte ve değer transferi bankalardan cüzdanlara kaymaktadır; bu da, para birimi değişiminin, açık ve programlanabilir bir dünyaya doğru yeniden inşa edildiğine işaret etmektedir. Ancak, stabilcoinlerin en az değer verilen kısmı, döviz işlemleridir. Eğer verimli ve uyumlu döviz ticareti olmazsa, stabilcoinler kendi pazarlarında parçalanmış kalır ve küresel potansiyelini gerçekleştiremez. Bu nedenle, döviz işlemleri üzerine daha fazla tartışma ve inovasyon hayati önemdedir; çünkü bu alan, stabilcoinlerin gerçekten küresel para haline gelip gelmeyeceğini veya sadece bağımsız ödeme tokenleri olarak mı kalacağını belirleyecektir.

İlgili okuma: Zincir üstünden hayata: Stabilcoinlerin küresel tüketim düzeni